Kalos&Klio: Violent Silk – Mourning Veils as Objects of Memory
22.04 – 22.05.2016
curated by Panagis Koutsokostas
Για μια Αποκάλυψη της Βίας
Πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν η βία ήταν μία απολύτως άγνωστη έννοια; Τι ακριβώς δημιούργησε την ανάγκη ύπαρξης της βίας και κατά πόσον είμαστε ικανοί να ισχυριστούμε πως υπάρχουν διαβαθμίσεις της; Γιατί ο άνθρωπος καταφεύγει σε βίαιες μεθοδεύσεις, προκειμένου να περιχαρακώσει το ατομικό ή το συλλογικό συμφέρον και ποια είναι τα βίαια εκείνα εργαλεία που χρησιμοποιεί, τα οποία αρθρώνονται σε μία κλίμακα που ξεκινά από την ενστικτώδη αδυναμία και προστασία και καταλήγει στην απολυταρχική επιβολή;
Η φιλόσοφος Χάννα Άρεντ υποστηρίζει στο δοκίμιό της Περί Βίας, πως η βία διαχωρίζεται από τη δύναμη, ενώ η κάθε πράξη βίας προϋποθέτει τη χρήση και τη δυναμική του εκάστοτε εργαλείου. Ο εργαλειακός-τεχνολoγικός χαρακτήρας της βίας αποτυπώνεται καθαρά, όταν πλαισιωθεί ακόμα και από την πρωταρχική έκφραση ανθρώπινης βίας, αυτήν της επιβολής του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Και αυτή η επιβολή είναι καθόλα μετρήσιμη. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε ένα συγκεκριμένο εργαλείο για να υποτάξουμε το φυσικό έδαφος, ένα άλλο για να σκοτώσουμε κάποιο ζώο, και ένα ή περισσότερα για να αφαιρέσουμε το δέρμα του. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε λοιπόν, πως η δημιουργία τεχνολογικών εργαλείων είναι αυτή που ορίζει τη φύση κάθε βίαιης συμπεριφοράς και για να αποδώσουμε συνοπτικά τη θέση της Άρεντ, η βία απαιτεί την ύπαρξη της τεχνολογίας.
Ο Μάρσαλ ΜακΛούαν, φιλόσοφος και θεωρητικός σε ζητήματα επικοινωνίας, υποστήριξε πως η τεχνολογία είναι μία μορφή βίας. Στην τελευταία του τηλεοπτική παρουσία το 1977 αναφέρει, πως η ίδια η βία (είτε φυσική, είτε ψυχική) είναι μία αναζήτηση πάνω στην απώλεια της ταυτότητας. Η σχέση που αναπτύσσεται κατά τον ίδιο μεταξύ βίας και ταυτότητας είναι απόλυτα στενή. Η ταυτότητα συνοδεύεται πάντοτε από τη βία: όσο εντονότερη είναι η αίσθηση της έλλειψης ταυτότητας, τόσο εντονότερη είναι η άσκηση βίας. Αν για παράδειγμα βρεθεί κάποιος σε ανοίκειο ή ξένο περιβάλλον, η αίσθηση πως δεν καλύπτεται από τα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του τον μετατρέπουν σε αγρίμι. Το πέπλο του αυτοπροσδιορισμού και της διαφορετικότητας εκλείπει, δίνοντας τη θέση του στην αδήριτη ανάγκη για κάλυψη αυτού του ελλείμματος.
Οι Kalos&Klio στην εγκατάσταση Βίαιο Μετάξι: Πένθιμα Πέπλα ως Αντικείμενα Μνήμης παραθέτουν δώδεκα διαφορετικά παραδείγματα βίας, τα οποία εκδηλώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, δώδεκα περιπτώσεις βίας που αποτυπώνονται σε δώδεκα ξεχωριστά μεταξωτά πέπλα. Η μορφή του κάθε έργου έχει την υπόσταση του πέπλου, ορίζοντας εικαστικά και συμβολικά το στοιχείο της απόκρυψης, της αγνότητας και της προστασίας. Η ίδια η υλικότητα του κάθε έργου, το ακριβό ζωικό μετάξι, αποκαλύπτει τον βίαιο εργαλειακό τρόπο εξαγωγής αυτού του πολύτιμου υλικού και τη συμβολική και διαλεκτική του αξία ως το μέσον αποτύπωσης των έργων. Η ίδια η παραγωγή του μεταξιού αποτελεί την αρχική πράξη βίας, αφού ο μεταξοσκώληκας βράζεται, με σκοπό να γίνει η εξαγωγή της πρώτης ύλης. Η χρήση της πολύτιμης ύλης του μεταξιού δεν υφίσταται στα έργα ως εξύμνηση της βίας, με τη μορφή αισθητικοποιημένης αφήγησης. Εδώ, η πορεία ανάγνωσης των έργων ξεκινά με την αισθητική αυτονόμηση, συνεχίζει με τη συμβολική εξύψωση κάθε θύματος βίας που έχει εκτοπιστεί ή αποσιωποιηθεί και ολοκληρώνεται με την τελική δημιουργία του κάθε πέπλου υπό τη μορφή ενός είδους αφιερωματικού μνημείου.
Το Βίαιο Μετάξι δημιουργήθηκε από τη συλλογή και ανασύνθεση εικονικών αποσπασμάτων που προέρχονται από διαδικτυακή έρευνα. Η ψηφιακή διαρύθμιση σε όλα τα έργα των Kalos&Klio διαμορφώνουν αυτόματα ένα ιδιότυπο αρχείο-συλλογή. Για πρώτη φορά, το εικαστικό δίδυμο ενσωματώνει στην παρουσίαση του έργου του ένα παράλληλο αρχείο. Το αρχείο αυτό, το οποίο προέκυψε από τη διαδικτυακή αναζήτηση εικόνων, φωτογραφιών, διαγραμμάτων και δημοσιευμάτων από ηλεκτρονικά και έντυπα Μέσα, δεν διαχωρίζεται από το έργο, αλλά συνοδεύει, τεκμηριώνει και συμπληρώνει με τον πιο ωμό και κατηγορηματικό τρόπο τη βία που εκδηλώνεται με τη μορφή ελέγχου, επιβολής, εξουσίας, εκδίκησης και ενστίκτου σε δημόσιο και ιδιωτικό χώρο. Άλλες φορές ως έκφραση επίσημης κρατικής πρακτικής και άλλες φορές ως παράνομη και εγκληματική πράξη.
Στα δώδεκα αυτά μεταξωτά πέπλα εικονογραφούνται δώδεκα εκφάνσεις βίας. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται, άλλοτε περιγράφουν με άμεσο και άλλοτε με έμμεσο τρόπο κάποια βίαιη συνθήκη που έχει διαμορφωθεί αποκλειστικά από άνθρωπο ενάντια σε άνθρωπο. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, αναφέρονται σε θραυσματικές αφηγήσεις, οι οποίες απαρτίζονται από διυλισμένες εικόνες από τον χώρο του διαδικτύου και διαμορφώνουν έναν ασυνήθιστο αρχειακό κατάλογο, ο οποίος εκχωρεί τη θέση του στις συμμετρικές και καλειδοσκοπικές κατασκευές των Kalos&Klio. Τα έργα μετουσιώνονται σε ποιητική, σε εργαλείο, σε προοπτική και θέαση ενός καταστρεπτικού παρόντος.
Το Βίαιο Μετάξι έχει έναν αμφίθυμο χαρακτήρα. Το πολύτιμο υλικό με τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα και τα έντονα χρώματα αποκρύπτει σε πρώτο επίπεδο οποιαδήποτε συνάφεια με φαινόμενα βίας. Το βλέμμα μαγνητίζεται από τα πολύπλοκα σχέδια και τη στιλπνότητα του υλικού και η αφήγηση μοιάζει να εξαφανίζεται. Όμως, η διαλεκτική που αναπτύσσεται μεταξύ υλικού και περιεχομένου αποκαλύπτει τη βιαιότητα που βρίσκεται στον πυρήνα του έργου. Αυτό που επιδαψιλεύει το Βίαιο Μετάξι είναι μία ειλικρινή διέξοδο, μία αποκάλυψη της βίας σε κάθε πέπλο ξεχωριστά, έναν καγχασμό σε κάθε ανθρώπινη βιαιότητα. Στο τέλος, το εικαστικό έργο είναι μία μετατροπή κάθε βίαιης πράξης σε ένα μεταξένιο δάκρυ μνήμης.
Παναγής Κουτσοκώστας
Ιστορικός τέχνης-μουσειολόγος Επιμελητής έκθεσης Βίαιο Μετάξι
For a certain unveiling of violence
How would our world be if violence was an absolutely unknown concept? What did exactly create the need of violence and could we suggest that there are graduations? Why do humans seek to use violence in order to safeguard their individual or collective interest and which are the violent instruments they use, graded in a scale starting from instinctive vulnerability and protection and ending to the authoritarian enforcement?
The philosopher Hanna Arendt in her essay “On violence” argues that violence is distinct from power, and that any violent action presupposes the use and the dynamics of an instrument. The instrumental- technological character of violence becomes more evident, if it is seen within the framework of the primary expression of human violence, that of the human’s enforcement against nature. This is an accurately measurable enforcement. We use, for example, a specific tool to subdue the ground, another to kill an animal and another one or more to skin it. Therefore, one could suggest that the manufacture of technological instruments is the factor that defines the nature of every violent behavior. If we would like to summarize Arendt’s opinion, violence requires technology.
Marshall McLuhan was a philosopher and communication theorist, who argued that technology is a form of violence. At his last TV interview in 1977, he suggested, that violence itself (either physical or psychological) is a response to the loss of identity. The relation, according to McLuhan, between violence and identity is a very close one. Identity is always accompanied by violence; the less identity, the more violence. If for example, someone finds himself on a foreign, threatening environment, the feeling that he is not protected by the characteristics of his identity, transform him in a wild animal. The missing veil of self-determination and difference, gives way to the overwhelming need to cover this deficit.
Kalos&Klio at their installation “Violent Silk: Mourning Veils as Memory Objects” use twelve examples of violence, which are manifested worldwide, twelve case of violence, which are imprinted to twelve silk veils. Every work of art is a single veil, defining thus both visually and symbolically the element of concealment, purity and protection. The corporeality of the veils, the expensive natural silk, reveals the violent instrumental way of harvesting this valuable material and its symbolic and dialectic value as means of imprinting the works. The production of silk is the initial act of violence, since the silkworm is boiled, in order the raw material to be extracted. Silk, this valuable matter is not used here in order to glorify violence, as an aestheticized narrative. The course towards understanding the works starts with the aesthetic autonomy, continues with the symbolic homage of every victim of violence, who has been displaced or suppressed and finishes with the final creation of every veil as a kind of votive monument.
Violent Silk was created by collecting and rearranging digital fragments, coming from an online research. The digital arrangement in every Kalos&Klio work creates ipso facto a particular archive-collection. For the first time, the artistic duo incorporates a parallel archive to the presentation of their works. This archive, consisting of images, pictures, diagrams and articles from on-line and printed media, which were fished on the internet, is not something separate from the works, but it accompanies it, it documents and gives us a more complete, raw picture of the violence as a means of control, enforcement, power, revenge and instinct in both public and private space. Sometimes violence is the expression of an official state practice and some others an illegal and criminal act.
Twelve forms of violence are illustrated on those twelve silk veils. The examples used describe sometimes directly and sometimes more subtly a violent condition which has been created from a human being against another human being. However, every case refers to fragmented narratives, which consist of images distilled from the internet and forming an unusual archive, which signs over to the symmetrical, kaleidoscopic constructions of Kalos&Klio. Works are transfigured in poetic, in instruments, in perspective and view of a destructive present.
The Violent Silk is ambiguous. The valuable material with the repeated patterns and the bold colors hides at a first level every relation to violence. The eye is mesmerized by the complex shapes and the shimmer of the material and the narrative seems to disappear. The dialectic however between the material and the content unveils the violence which lies at the core of the work. Violent Silk offers above all a true way out, an unveiling of violence with each different veil, a jeer to every human violent act. Finally, the work of art is a transformation of every violent act to a silk tear of memory.
Panagis Koutsokostas
Art historian-museologist Curator of the exhibition Violent Silk