Alexandra Marati: PHANTASMA-GO-RIA

Exhibition at Donopoulos IFA, Thessaloniki

Opening 15 March 2019

Το να γράφει κανείς για έργα σύγχρονης τέχνης σχεδόν τη στιγμή που δημιουργούνται εγκυμονεί πάντα κινδύνους: από μία άποψη επειδή το παρόν δεν μπορεί να προβληθεί ακόμη στην ιστορία και την σχετική ασφάλεια της χρονικής (αλλά και ψυχικής) απόστασης. Από άλλη άποψη γιατί έτσι κι αλλιώς τα εικαστικά έργα δεν αποκωδικοποιούνται με τον τρόπο που θα ήθελε ενδεχομένως το κοινό. Εξηγούνται επακριβώς οι σύγχρονες εικαστικές αναπαραστάσεις; Σημαίνουν κάτι τόσο συγκεκριμένο που αυτή η ερμηνεία μπορεί να αποκλείει οποιαδήποτε άλλη; Από πού προκύπτει η εμπειρία του δημιουργού τους, αλλά και η εμπειρία που τελικά κατορθώνουν να αποτυπώσουν πάνω μας;

Στην περίπτωση της Αλεξάνδρας Μαράτη και των καινούριων έργων της, πρέπει μάλλον να αφεθούμε χωρίς δισταγμό στην αμηχανία που προκαλεί μια ακόμη τόσο νέα παραγωγή και μαζί να αφεθούμε και στο στενό περιθώριο που μας αφήνει η χρονική εγγύτητα. Με άλλα λόγια να αφεθούμε στην ατμόσφαιρα των έργων και στην προσπάθεια όχι τόσο να τα αποκωδικοποιήσουμε, όσο να διατυπώσουμε περισσότερα ερωτηματικά απ’ όσα ενδεχομένως επιτρέπει οποιαδήποτε προσπάθεια ερμηνείας, ακόμη κι αν αυτό μοιάζει επικίνδυνο. Η τέχνη εν γένει άλλωστε είναι μια πράξη που πραγματοποιείται εν κινδύνω ήδη από τη γέννησή της, μέσα από κάθε πίνακα και κάθε ξεχωριστό έργο. 

Τα έργα της Αλεξάνδρας Μαράτη μας το επιβεβαιώνουν. Όχι μόνο γιατί φανερώνουν πολλή και κοπιώδη χρωματική και συνθετική μελέτη, αλλά και γιατί οι ίδιες οι αναπαραστάσεις της συντελούνται μέσα σε ένα περιβάλλον κινδύνου. Σκοτεινές χρωματικές παλέτες, άνθρωποι-μηχανές, οχήματα σκληρής μεταλλικής δομής, έντονες αντιπαραθέσεις σκιάς-φωτός. Πρόκειται για ένα είδος φουτουριστικής εμπόλεμης ζώνης; Αν συμφωνήσει κανείς σ’ αυτή την ψυχολογική περισσότερο, και όχι αναλυτική, υπόθεση, ήδη φτάνει σε μια ερμηνεία η οποία βασίζεται στην εικόνα, στην εικονογραφία και τη συνολική διαχείριση των μέσων της ζωγραφικής. Αν μιλήσει κανείς περισσότερο σε σχέση με τη συνθετική δομή, λαμβάνοντας βεβαίως ξανά υπόψη τις καθαρά ζωγραφικές ποιότητες των έργων, μπορεί να μιλούσε ταυτόχρονα για ένα είδος τεκτονικών (ζωγραφικών) πλακών. Συναιρώντας κατά κάποιο τρόπο τα δύο, τα έργα λειτουργούν ως ταξίδι σ’ έναν απροσδιόριστο χωροχρόνο, άρα στο φαντασιακό και εν ολίγοις στη σχεδόν μυστικιστική ανθρωπογεωγραφία. Αυτό που βλέπουμε αναγνωρίζεται στενώς εικονιστικά, όμως κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι τελικά συμβαίνει.

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έλεγε ότι ο κινηματογράφος, όταν δεν είναι ντοκουμέντο, είναι όνειρο. Ευτυχώς στη ζωγραφική έτσι κι αλλιώς ντοκουμέντο δεν υπάρχει. Έτσι το συγκεκριμένο είδος διασώζει τη μαγεία του, το όνειρο, τη δυνατότητα να ζω-γραφίζεται, να αναπαρίσταται δηλαδή και το αδύνατο, το σχεδόν μη αναπαραστάσιμο. Ο φανταστικός κόσμος της Αλεξάνδρας Μαράτη, κινηματογραφικός σε μεγάλο βαθμό, είναι μια επινόησή της από το «πουθενά» που έρχεται «εδώ», ένα μάλλον δυστοπικό σύμπαν, τεχνικώς άρτιο και μελετημένο, το οποίο γίνεται οθόνη προβολής: σκηνικών επεισοδίων, οραμάτων, μυθιστορίας, φόβων και μάλλον και του εξορκισμού τους. Δεν σου θυμίζει τίποτα που ήξερες και ίσως έχεις ξεχάσει, αντίθετα σου θυμίζει εκείνο που μπορείς μόνο να φανταστείς. Για ένα σενάριο που γράφει η ίδια και περιμένει τους νέους πρωταγωνιστές του. Εμάς.

Θούλη Μισιρλόγλου

Ιστορικός τέχνης

Αύγουστος 2018